اهمیت روی در کشت گندم
روی (Zn) یک ریز مغذی ضروری است که نقشهای مهمی در رشد و توسعه گندم (*Triticum aestivum*) ایفا میکند. این عنصر به عنوان کوفاکتور بیش از ۳۰۰ آنزیم، در تولید هورمونها و تأثیرگذاری بر فرآیندهای متابولیک مختلف، از جمله فتوسنتز و سنتز پروتئین، نقش دارد. سطح کافی روی برای بهبود سلامت گیاه، افزایش مقاومت به استرسها و بهبود کیفیت و عملکرد دانه ضروری است. 1. عملکردهای فیزیولوژیکی: روی در سنتز اوکسیها، که هورمونهای گیاهی هستند و رشد و توسعه گیاه را تنظیم میکنند، نقش دارد. همچنین به تولید کلروفیل کمک میکند و ظرفیت فتوسنتزی گیاه را افزایش میدهد. 2. تعامل با مواد مغذی: روی با سایر مواد مغذی، به ویژه فسفر، تعامل دارد. سطوح کافی روی، جذب و استفاده از فسفر را بهبود میبخشد و به توسعه بهتر ریشه و قدرت کلی گیاه کمک میکند. 3. مقاومت در برابر استرس: گیاهان گندم با سطوح کافی روی، نسبت به استرسهای بیوتیک (پزشکی و بیماری) و ابیوتیک (خشکی، شوری) مقاومتر هستند. این مقاومت برای حفظ عملکرد در شرایط محیطی نامساعد حیاتی است.
اثرات کمبود روی
کمبود روی در گندم میتواند منجر به بروز علائم فیزیولوژیکی و مورفولوژیکی مختلف شود:
- علائم بصری:
– کلروزی بین رگها: زرد شدن بین رگها، به ویژه در برگهای جوان.
– کاهش اندازه برگ: برگهای کوچک و باریک به دلیل کاهش تقسیم سلولی.
– رشد ناکافی: کاهش ارتفاع کلی که بر توانایی گیاه برای جذب نور تأثیر میگذارد.
– سوختگی نوک برگ: ظهور لکههای قهوهای و نکروتیک در برگهای پیر، که نشاندهنده کمبود شدید است.
- اثرات فیزیولوژیکی:
– کاهش فتوسنتز: کاهش سنتز کلروفیل منجر به کاهش کارایی فتوسنتزی و تأثیر بر جمعآوری بیومس و عملکرد دانه میشود.
– کاهش توسعه ریشه: کمبود روی منجر به رشد ضعیف ریشه میشود و گیاهان را در برابر خشکی و کمبود مواد مغذی آسیبپذیرتر میکند.
بیماریهای مرتبط با کمبود روی
کمبود روی میتواند گیاهان گندم را در برابر چندین بیماری مستعد کند که منجر به افزایش خسارات محصول میشود:
- بلایت برگ:
– به دلیل پاتوژنهایی مانند *Rhizoctonia solani*، این بیماری در گندمهای کمبود روی بیشتر شایع است، زیرا گیاهان ضعیفتر قادر به مقاومت در برابر عفونتها نیستند.
- پوسیدگی تاج:
– پاتوژنهایی مانند *Fusarium spp.* میتوانند به پایه گیاه حمله کنند و منجر به پوسیدگی تاج شوند، به ویژه در گیاهانی که تحت استرس ناشی از کمبود مواد مغذی هستند.
- پوسیدگی ریشه:
– شرایط مساعد برای عفونتهای *Pythium* در گیاهان کمبود روی وجود دارد که منجر به خراب شدن ریشه و کاهش جذب مواد مغذی میشود.
- آبله پودری:
– گیاهان با کمبود روی بیشتر در معرض *Blumeria graminis*، عامل آبله پودری، قرار دارند که میتواند منجر به خسارات قابل توجهی شود.
- بیماریهای زنگ:
– گونههای *Puccinia* که عامل زنگ گندم هستند، میتوانند به گیاهان با کمبود روی آسیب بیشتری وارد کنند، زیرا گیاهان سالمتر قادر به مقاومت بهتر در برابر این پاتوژنها هستند
زمانبندی کاربرد کود روی
برای حداکثر کردن مزایای روی در کشت گندم، زمانبندی کاربرد آن بسیار مهم است. در اینجا یک زمانبندی پیشنهادی آمده است: 1. آزمایش خاک (۴-۶ ماه قبل از کشت): - انجام آزمایشهای جامع خاک برای ارزیابی سطح روی و تعیین نیاز به مکملسازی. 2. کاربرد قبل از کشت (۲-۴ هفته قبل از کشت): - بر اساس توصیههای آزمایش خاک، کودهای حاوی روی (مانند سولفات روی یا کلات روی) را اعمال کنید. این کار باعث میشود که قبل از کشت در خاک به درستی ترکیب شود. 3. تیمار بذر (قبل از کشت): - بذرهای گندم را با محصولات حاوی روی تیمار کنید تا توسعه ریشه را در مراحل اولیه رشد بهبود ببخشید و نرخ جوانهزنی را افزایش دهید. 4. رشد گیاهی اولیه (۴-۶ هفته بعد از جوانهزنی): - در مرحله اولیه سبز شدن (تولید ساقه)، یک کود روی میتواند به عنوان برانگیزنده برای اطمینان از دسترسی گیاهان به روی در این مرحله حیاتی از رشد اعمال شود. 5. کاربرد برگ (در طول فصل رشد): - اگر علائم کمبود (مانند کلروزی) بروز کند، یک کاربرد برگ روی میتواند انجام شود. این معمولاً در مراحل تاخیر در سبز شدن تا مرحله گلدهی اولیه توصیه میشود. 6. ارزیابی پس از برداشت (پس از برداشت): - بعد از برداشت، سطح روی خاک را مجدداً ارزیابی کنید تا برای چرخههای کشت آینده تنظیمات لازم را انجام دهید و به بهبود سلامت خاک کمک کنید.
به طور خلاصه، روی برای رشد گندم ضروری است و بر فرآیندهای فیزیولوژیکی، مقاومت به بیماری و عملکرد کلی تأثیر میگذارد. سطوح ناکافی روی میتواند منجر به خسارات قابل توجهی در عملکرد به دلیل علائم بصری، اختلالات فیزیولوژیکی و افزایش آسیبپذیری به بیماریها شود. کاربرد به موقع و مناسب روی، با راهنمایی آزمایشهای خاک و مراحل رشد گیاه، برای بهینهسازی سلامت و تولید گندم حیاتی است.
